Quản lý các chính sách về vấn đề bảo hiểm thất nghiệp đang là mối quan tâm hàng đầu. Bởi vì ảnh hưởng của dịch Covid-19 làm gia tăng số lượng người lao động thất nghiệp. Các chương trình trợ cấp thất nghiệp đóng một vai trò thiết yếu trong nền kinh tế. Bằng cách bảo vệ thu nhập của người lao động sau khi thất nghiệp. Đồng thời, giúp cải thiện năng suất cuộc sống người lao động. Chính phủ cần đề phòng những khoản trợ cấp quá hào phóng. Một số kẻ lợi dụng sơ hở trong công tác quản lý và bối cảnh dịch bệnh để trục lợi.
Ảnh hưởng Covid-19 khiến nhiều lao động mất việc làm
Tác động của dịch Covid-19 khiến rất nhiều người lao động mất việc làm. Bị giảm thu nhập, khó khăn trong tìm kiếm việc làm mới. Đây chính là lúc để chính sách bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) thể hiện rõ vai trò hỗ trợ. BHTN là “phao cứu sinh” bù đắp một phần thu nhập cho người tham gia. Tuy nhiên, chính sách bảo hiểm hiện nay vẫn bộc lộ nhiều kẽ hở. Dẫn đến không ít trường hợp cố tình vi phạm, trục lợi cá nhân. Nhiều lao động bị mất việc do doanh nghiệp cắt giảm nhân sự, số người lao động đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng cao. BHTN là “phao cứu sinh” giúp bảo đảm phần nào đời sống của một bộ phận người lao động và gia đình họ.
Nhiều doanh nghiệp phải cho công nhân, người lao động ngừng việc. Vì vậy hồ sơ chi trả trợ cấp thất nghiệp gia tăng. Chỉ tính 5 tháng đầu năm 2021, BHXH TP.HCM đã giải quyết chi trả trợ cấp thất nghiệp cho hơn 48.000 người. Tăng 8,1% (khoảng 4.000 người) so với cùng kỳ năm 2020. Cũng trong 5 tháng đầu năm, tổng số người tham gia BHXH tại TP.HCM là hơn 2,3 triệu. Tăng khoảng 67.000 người so cùng kỳ 2020 nhưng lại giảm khoảng 43.000 người so với cuối năm 2020. Nguyên nhân, theo ông Mến, vẫn là vì đời sống. Việc làm của người lao động bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.
Số hồ sơ được duyệt hưởng trợ cấp thất nghiệp gia tăng
Theo thống kê tại Hà Nội, năm 2020 có 81.304 hồ sơ được duyệt hưởng trợ cấp thất nghiệp, tăng 18,36% so cùng kỳ năm 2019. Đến hết tháng 5.2021, đã có 26.122 người nộp hồ sơ hưởng BHTN với 25.732 người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp. Tương tự với TP. Hồ Chí Minh, năm 2020 có 197.093 lượt người hưởng trợ cấp thất nghiệp, tăng 7,19% so năm 2018 và tăng 3,9% so năm 2019. Tổng số tiền do quỹ BHTN chi trả trong năm 2020 là hơn 3.968 tỷ đồng, tăng 54,9% so năm 2018 và tăng 27,22% so năm 2019. Tại Long An, chỉ riêng quý I.2021, toàn tỉnh có tới 3.824 lượt người hưởng trợ cấp thất nghiệp. Với tổng số tiền 160,5 tỷ đồng. Chi hỗ trợ học nghề năm 2020 cho 773 lượt người và quý I.2021 cho 132 lượt người.
Số người lao động đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp tăng cao và chi trả BHTN tăng đột biến cũng kéo theo cả sự gia tăng tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ BHTN xảy ra ở nhiều địa phương, đơn vị như giả mạo chứng từ, mua bán, cấp khống giấy tờ, khai khống hồ sơ hưởng chế độ… Việc sử dụng hợp lý quỹ BHTN, đồng thời bảo đảm quyền lợi cho người lao động trở thành một bài toán khó cần sớm giải quyết.
Số tiền chi trả trợ cấp thất nghiệp tăng so với năm 2020
Theo BHXH Việt Nam, số tiền chi trả trợ cấp thất nghiệp năm 2020 đã lên tới 16.000 tỷ đồng. Số liệu này cho thấy số tiền trợ cấp tăng so cùng kỳ năm 2019 khoảng 33%. Đáng chú ý, trong 5 tháng đầu năm 2021, BHXH Việt Nam chi trả trợ cấp thất nghiệp cho gần 300.000 lượt người. Với tổng số tiền là 6.442 tỷ đồng. Tăng 12,36% về lượt người và 28,62% về kinh phí so cùng kỳ năm 2020.
Một số trường hợp lợi dụng trục lợi tiền trợ cấp thất nghiệp
Việc trục lợi BHTN có nguyên nhân từ phía người lao động cũng như chủ sử dụng lao động. Trong đó, người lao động vi phạm phần lớn là công nhân tại các khu công nghiệp. Đội ngũ nhân sự tại các doanh nghiệp cũng chưa nắm chắc quy định pháp luật. Dẫn tới việc không đủ kiến thức để tư vấn cho người lao động. Một trong những nguyên nhân khiến trục lợi BHTN gia tăng chính là việc đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp quá dễ dàng. Từ thực tế nhiều địa phương đã cho thấy thực trạng này.
Bên cạnh đó, quy định về BHTN chưa đầy đủ. Việc quản lý, giám sát gặp nhiều khó khăn. Hiện vẫn chưa có phần mềm liên thông dữ liệu giữa cơ quan bảo hiểm xã hội (BHXH) với các Trung tâm Dịch vụ việc làm. Giám đốc BHXH Đồng Nai, ông Phạm Minh Thành cho rằng; cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung chính sách BHTN trong Luật Việc làm. Thực hiện theo hướng hỗ trợ, khuyến khích doanh nghiệp và người lao động gắn kết lâu dài và duy trì việc làm. Đồng thời, hạn chế dịch chuyển lao động. Nhanh chóng đưa người lao động thất nghiệp trở lại thị trường lao động. Khắc phục tình trạng gian lận, trục lợi, phát huy đầy đủ các chức năng của BHTN. Bảo đảm BHTN thật sự là công cụ quản trị thị trường lao động.
Xử lý nghiêm các trường hợp cố tình vi phạm trục lợi
Một trong những biện pháp được các cơ quan chức năng thực hiện nhằm phòng; chống lạm dụng, trục lợi BHTN là tăng cường công tác thanh; kiểm tra để phát hiện và xử lý các vi phạm. Trong năm 2020 và 3 tháng đầu năm 2021, các cơ quan quản lý đã tiến hành kiểm tra. Sau đó, lập biên bản xử phạt đối với 609 cá nhân với số tiền trên 899 triệu đồng. Cùng với đó, việc đấu tranh với các hành vi trục lợi vẫn còn gặp nhiều khó khăn. Do chưa có chế tài xử lý đối với trường hợp người lao động không trung thực trong khai báo việc làm. Vì vậy, đòi hỏi cần sửa đổi quy định pháp luật theo hướng xử lý nghiêm các hành vi trục lợi chính sách.
Theo Phó Giám đốc Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Long An – Nguyễn Đại Tánh. Ông cho rằng: để hạn chế hưởng trợ cấp thất nghiệp sai quy định; BHXH Việt Nam và Cục Việc làm cần phối hợp xây dựng phần mềm kết nối dữ liệu liên thông về BHTN. Hướng tới việc quản lý và giải quyết chế độ cho người lao động trên toàn quốc được chính xác, nhanh chóng. Kịp thời phát hiện sớm người lao động có việc làm, hạn chế tình trạng trục lợi. Giải quyết triệt để nhằm tránh trường hợp chưa đúng đối tượng hưởng chính sách BHTN.
