Việt Nam đã làm gần 1.200 km đường cao tốc trong vòng 20 năm qua. Như vậy để hoàn thành được mục tiêu xây 5.000 km đường cao tốc giai đoạn tới thì chúng ta cần hoàn thành mới 3.800 km nữa. Tuy nhiên trong bối cảnh nguồn vốn ngân sách không còn dồi dào, nguồn tín dụng khó khăn như hiện nay. Để thực hiện mục tiêu xây dựng 3.800 km buộc các nhà đầu tư phải đi tìm giải pháp để huy động vốn. Một trong những giải pháp đang được đề xuất lúc này đó chính là phát hành trái phiếu. Nội dung cụ thể hãy cùng otoolecpa theo dõi qua bài viết sau.
Phát hành trái phiếu để huy động vốn
Tuy nhiên, trong bối cảnh ngân sách nhà nước cân đối tối đa cũng chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu vốn, việc huy động các nguồn lực khác ở trong và ngoài nước là rất cần thiết. “Theo đó, vốn ngân sách trung ương chỉ mang tính khơi nguồn, vốn xã hội hóa là quyết định và đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) là chính”, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh.
Tuy nhiên, trong bối cảnh nguồn vốn ngân sách không dồi dào, nguồn tín dụng ngày càng khó khăn, các doanh nghiệp hà tầng giao thông vận tải cho rằng cần phải tìm ra một giải pháp mới để huy động vốn đầu tư cho hạ tầng giao thông.
“Ở thời điểm này, cần phải có cách nhìn mới về “3 chữ P” trong hợp đồng PPP”, ông Hồ Minh Hoàng, Chủ tịch HĐQT Tập đoàn Đèo Cả nêu quan điểm. Theo đó, 3 chữ “P” gồm: “P – vốn ngân sách”, “P – vốn chủ sở hữu nhà đầu tư” và “P – vốn huy động khác thông qua phát hành trái phiếu”. Cùng quan điểm, TS. Nguyễn Viết Huy, Vụ phó Vụ PPP (Bộ Giao thông vận tải) cho rằng: đây là một giải pháp mở ra lối đi cho các nhà đầu tư có thể tham gia thực hiện các dự án cao tốc theo phương thức đối tác công tư (PPP).
Đa dạng hóa các phương thức
Nhất là trên thực tế, việc đa dạng các phương thức huy động vốn khác nhau. Trong các dự án có nhu cầu vốn lớn, khó khăn tín dụng và vướng mắc pháp lý… Như dự án Hầm Đèo Cả, Cao tốc Bắc Giang – Lạng Sơn và Trung Lương – Mỹ Thuận… đã mở ra những cách làm mới phù hợp với bối cảnh hiện tại. Trong đó, các dự báo về nhu cầu tài chính, chính sách… cho các dự án phải được nhà đầu tư làm rõ với mục tiêu công-tư công bằng, đồng hành tới khi hoàn thành dự án.
Vụ phó Vụ PPP cho rằng, trước đây Nghị định 15 và Nghị định 63 hướng dẫn đầu tư theo hình thức PPP chỉ bó hẹp trong việc vay vốn các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, trong bối cảnh hiện nay, nguồn tín dụng ngày càng khó khăn. “Theo Luật PPP mới ban hành, ngoài việc vay vốn tổ chức tín dụng. Thì huy động vốn qua các tổ chức hay cá nhân hợp pháp đều đảm bảo. Tôi cho rằng đây là hướng đi phù hợp với bối cảnh nguồn ngân sách không dồi dào ở Việt Nam. Đặc biệt trong giai đoạn cần phát triển hạ tầng đi trước một bước”, ông Huy nói.
Huy động vốn ngoài tín dụng được luật hóa
Để huy động nguồn vốn ngoài hình thức tín dụng. Luật PPP và Nghị định 28 của Chính phủ đã ban hành hướng dẫn huy động vốn bằng trái phiếu doanh nghiệp. Và điều 6, Nghị định 28 hướng dẫn các thủ tục. Các bước cần thiết để doanh nghiệp PPP phát hành trái phiếu.
Tuy nhiên, trên thực tế, các dự án PPP (thông qua hình thức hợp vốn BOT). Không giống như các dự án bất động sản hay những dự án phát triển khác. Trong những năm đầu hoàn vốn dự án BOT, dòng tiền khá khó khăn do lưu lượng xe chưa cao. Và phải ưu tiên trả lãi và trả gốc cho ngân hàng.
Cùng với đó, việc điều chỉnh chính sách thuế chậm. Hạch toán chi phí lãi vay tại các dự án BOT kéo dài nhiều năm vẫn chưa được giải quyết. Sẽ ảnh hưởng đến môi trường đầu tư và việc kinh doanh. Theo đó, sự quan tâm của nhà đầu tư đối với trái phiếu của doanh nghiệp hạ tầng sẽ giảm sút khi nhìn vào báo cáo tài chính.
“Vì vậy, để Luật PPP đi vào cuộc sống, cần xác định rõ doanh nghiệp dự án PPP (BOT) khác với doanh nghiệp kinh doanh bình thường. Phương án tài chính tại dự án PPP phải tính toán cơ cấu lãi vay theo vòng đời của dự án. Làm sao thể hiện đúng bản chất là một doanh nghiệp kinh doanh có lợi nhuận. Đúng như thực tế từ một dự án tài chính hiệu quả”, ông Huy nhấn mạnh.
Phát hành trái phiếu đúng và chặt
Cam kết phân phối là bảo đảm cho nhà phát hành sẽ bán hết trái phiếu. Trong trường hợp không bán hết thì chính các ngân hàng. Hoặc công ty chứng khoán sẽ mua trái phiếu đó cho công ty phát hành. Đối với cam kết bảo lãnh, nếu nhà phát hành không trả được nợ. Cho người mua trái phiếu thì ngân hàng đứng ra bảo lãnh trả nợ.
Tuy nhiên hiện nay, trái phiếu được ngân hàng bảo lãnh phát hành ít hơn nhiều so với bảo lãnh phân phối. Ngân hàng không dại gì đứng ra bảo lãnh thanh toán vì rất khó. Hơn nữa lãi suất cũng phải phù hợp với thị trường. Dù vậy, lãi suất này vẫn thấp hơn lãi suất đi vay ngân hàng nhiều.
Cho rằng, phát hành trái phiếu doanh nghiệp cũng là một phương án tốt. Vị chuyên gia lưu ý, dù ngân hàng hay nhà đầu tư mua. Thì đều phải xem xét cẩn trọng phương án tài chính của doanh nghiệp. Từ đó nhận biết rủi ro, mức lãi suất doanh nghiệp đưa ra so với rủi ro có phù hợp hay không… Kèm theo đó là các điều kiện khác, chẳng hạn như tài sản bảo đảm. Rồi mới quyết định có nên bỏ tiền ra mua trái phiếu doanh nghiệp hay không.
Các dự án PPP còn nhiều khó khăn
Cùng quan điểm, PGS.TS Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội các nhà đầu tư công trình giao thông đường bộ Việt Nam (VARSI). Cho rằng khó khăn lớn nhất của các dự án PPP là vốn huy động. Nhưng nếu cứ mặc định là tín dụng mà không khai thông được nguồn vốn ngoài tín dụng. Là hoàn toàn không khả thi bởi thực tế trong 5 năm qua. Không có dự án PPP nào được triển khai.
“5/8 dự án PPP không có nhà đầu tư đều do không có ngân hàng nào cấp tín dụng. Và nếu cứ đưa điều kiện vốn huy động phải là tín dụng của ngân hàng thì cả 3 dự án đã ký hợp đồng sẽ bị vô hiệu. Vì khả năng ký được hợp đồng tín dụng trong thời gian tới là không nhiều hy vọng”, ông Chủng nói.
Vì vậy, ông Chủng cho rằng sáng kiến huy động vốn “3 chữ P” hiện nay là khả thi. Và cơ quan quản lý có thể cân nhắc nghiên cứu luật hoá hình thức này. “Vấn đề tiếp theo là cần làm rõ phương pháp. Cách thức hạch toán, phân bổ chi phí lãi vay các dự án PPP để có giải pháp tháo gỡ khó khăn. Cho các dự án hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT đang bị vướng mắc kéo dài chưa được giải quyết”, ông Chủng nhấn mạnh.
